アナバチの仲間

( Aculaeta / Sphecoidea )


 アナバチ上科(Sphecoidea)はかつてアナバチ科1科にまとめられていたが近年は細分化する傾向があり、かつての亜科を独立した科として11科で構成され、日本産はアナバチアリマキバチケラトリバチギングチバチドロバチモドキフシダカバチなど6科に分けられる。小型種~大型種までさまざまだが、小型種~中型種が多い。♂♀共に有翅で、活発に飛翔する。触角は♀は常に12節、♂は13節の種が多いが、稀に12節の種がある。前胸と中胸は癒合していて動かず、結合部には隆起条と縫合線がある。例外なく単独生活狩蜂で、鱗翅目幼虫や半翅目(ヨコバイ類・アブラムシ類・アワフキムシ類)、直翅目、双翅目(ユスリカ類・ハエ類)、網翅目(ゴキブリ類)、噛虫目、膜翅目(ハナバチ類)などあらゆる昆虫のほか、クモ類を狩るものも少なくない。地中に坑道を掘って巣穴とする種が多く、これが和名の由来となっているが、朽木中に孔を掘る種、枯れた竹筒などを利用する種などもある。
 汎世界的に分布するが、熱帯~亜熱帯に分布の中心がある。これまでに約230属7,700種以上が知られ、わが国では51属316種が記録されている。


現在日本で土着が確認されている類は316種。
そのうち下記の84種が千葉県で記録されている。

種類 保護区分
千葉県 環境省
細腰亜目(Apocrita)-有剣類(Aculaeta) 185属421種
アナバチ上科 (Sphecoidea) 33属84種
アナバチ科 (Sphecidae) 6属10種
アナバチ亜科 (Sphecinae) 2属3種
クロアナバチ Sphex (Sphex) argentatus fumosus  Kohl, 1890
コクロアナバチ Isodontia nigella  (F.Smith, 1856)
アルマンアナバチ Isodontia harmandi  (Pérez, 1905)
ジガバチ亜科 (Ammophilinae) 2属3種
ヤマジガバチ Ammophila infesta  F.Smith, 1873
サトジガバチ Ammophila sabulosa nipponica  Tsuneki, 1967
ミカドジガバチ Hoplammophila aemulans  (Kohl, 1901)
キゴシジガバチ亜科 (Sceliphroninae) 2属4種
アメリカジガバチ Sceliphron (Sceliphron) caementarium  (Drury, 1773)
キゴシジガバチ Sceliphron (Sceliphron) madraspatanum kohli  Sickmann, 1894
タイワンモンキジガバチ Sceliphron (Prosceliphron) deforme  Tsuneki, 1971
ルリジガバチ Chalybion (Chalybion) japonicum  (Gribodo, 1883)
アリマキバチ科 (Pemphredonidae) 6属14種
アリマキバチ亜科 (Pemphredoninae) 3属7種
オオグシアリマキバチ Pemphredon lethifer  (Shuckard, 1837)
アバタアリマキバチ Pemphredon diervillae  Iwata, 1933
エグレアリマキバチ Pemphredon krombeini  Tsuneki, 1960
オオエンモンバチ Carinostigmus filippovi  (Gussakovskij, 1934)
ヒメイスカバチ Passaloecus clypealis yamato  Tsuneki, 1955
シロシタイスカバチ Passaloecus roettgeni  Verhoeff, 1890
カラトイスカバチ Passaloecus koreanus  Tsuneki, 1974
プセン亜科 (Pseninae) 3属7種
ジンムプセンバチ Psen dzimm  Tsuneki, 1959
カオキンプセンバチ Psen caocinnus  Tsuneki, 1973
アシジロプセンバチ Mimumesa littoralis  (Bondroit, 1934)
サメシマプセン Mimumesa atratinus longula  (Gussakovskij, 1937)
リツプセンバチ Mimumesa vanlithi  (Tsuneki, 1959)
キアシマエダテバチ Psenulus carinifrons iwatai  Gussakovskij, 1934
ヤマトマエダテバチ Psenulus pallipes yamatonis  Tsuneki, 1959
ケラトリバチ科 (Larridae) 8属27種
ケラトリバチ亜科 (Larrinae) 4属10種
アカオビケラトリ Larra (Larra) amplipennis  (F.Smith, 1873) B
クロケラトリ Larra (Cratolarra) carbonaria  (F.Smith, 1858)
コオロギバチ Liris subtessellatus subtessellatus  F.Smith, 1856
ヒメコオロギバチ Liris festinans japonicus  (Kohl, 1884)
アカアシハヤバチ Tachytes modestus  (F.Smith, 1856)
オオハヤバチ Tachytes sinensis sinensis  F.Smith, 1856
ヒメハヤバチ Tachytes fruticis  Tsuneki, 1934
ヒロヅハヤバチ Tachytes latifrons  Tsuneki, 1964
ニッポンハヤバチ Tachytes nipponicus  Tsuneki, 1965
ヌカダカバチ Tachysphex nigricolor nigricolor  (Dalla Torre, 1897)
コトガタバチ亜科 (Miscophinae) 2属3種
ヤマトコトガタバチ Lyroda nigra japonica  Iwata, 1933
オオグシニテラ Nitela (Nitela) ohgushii  Tsuneki, 1956
ヤスマツニテラ Nitela (Nitela) yasumatsui  Tsuneki, 1959
ジガバチモドキ亜科 (Trypoxyloninae) 2属14種
ナミジガバチモドキ Trypoxylon (Trypoxylon) petiolatum  Smith, 1857
トゲジガバチモドキ Trypoxylon (Trypoxylon) errans  Saussure, 1867
マダラジガバチモドキ Trypoxylon (Trypoxylon) varipes  Pérez, 1905
オオジガバチモドキ Trypoxylon (Trypoxylon) malaisei  Gussakovskij, 1933
コシブトジガバチモドキ Trypoxylon (Trypoxylon) pacificum  Gussakovskij, 1933
ホソジガバチモドキ Trypoxylon (Trypoxylon) imayoshii  Yasumatsu, 1938
フクイジガバチモドキ Trypoxylon (Trypoxylon) ambiguum  Tsuneki, 1956 B
ケシジガバチモドキ Trypoxylon (Trypoxylon) clavicerum exiguum  Tsuneki, 1956
ヒメジガバチモドキ Trypoxylon (Trypoxylon) fronticorne japonense  Tsuneki, 1956
ニッポンジガバチモドキ Trypoxylon (Trypoxylon) nipponicum  Tsuneki, 1956
キスケジガバチモドキ Trypoxylon (Trypoxylon) regium hatogayuum  Tsuneki, 1956
コウノスジガバチモドキ Trypoxylon (Trypoxylon) konosuense  Tsuneki, 1968
ヤマトジガバチモドキ Trypoxylon (Trypoxylon) frigidum yamatonis  Tsuneki, 1981
コウライクモカリバチ Pison (Krombeiniellum) koreense  (Radoszkowski, 1887) C
ギングチバチ科 (Crabronidae) 4属17種
ギングチバチ亜科 (Crabroninae) 3属15種
エグレギングチ Crossocerus (Crossocerus) emarginatus  (Kohl, 1898)
オタネギングチ Crossocerus (Crossocerus) opacifrons  (Tsuneki, 1947)
クラゲギングチ Crossocerus (Crossocerus) uchidai hondonis  Tsuneki, 19??
ガガンボギングチ Crossocerus (Acantocrabro) vagabundus yamatonicus  (Tsuneki, 1948)
ケブカギングチ Crossocerus (Blepharipus) nigritus  (Lepeletier et Brulle, 1834)
(和名未定) Crossocerus (Blepharipus) verhoeffi sudai  Tsuneki, 1976
クロユビギングチ Ectemnius (Cameronitus) nigritarsus  (Herrich-Sch?ffer, 1841)
クララギングチ Ectemnius (Hypocrabro) rubicola nipponis  Tsuneki, 1960
イワタギングチ Ectemnius (Hypocrabro) schletteri japonicus  Tsuneki, 1977
シロスジギングチ Ectemnius (Metacrabro) iridifrons  (Pérez, 1905)
チャタテギングチ Rhopalum (Rhopalum) gracile  Wesmael, 1852
コイケギングチ Rhopalum (Rhopalum) venustum  Tsuneki, 1955
クロタビギングチ Rhopalum (Calceorhopalum) pygidiale  Bohalt, 1976
ニッポンギングチ Rhopalum (Corynopus) nipponicum nipponicum  Kohl, 1915
(種不明) Rhopalum sp.
トゲアナバチ亜科 (Oxybelinae) 1属2種
ヤマトトゲアナバチ Oxybelus strandi  Yasumatsu, 1935
ニッポントゲアナバチ Oxybelus nipponicus  Tsuneki, 1966 C
ドロバチモドキ科 (Nyssonidae) 8属11種
ドロバチモドキ亜科 (Nyssoninae) 2属3種
オオドロバチモドキ Nysson spinosus malaisei  Gussakovskij, 1933 C
ヒメドロバチモドキ Nysson trimaculatus japonicus  Tsuneki, 1964
ヤマトドロバチモドキ Nippononysson rufopictus  Yasumatsu et Maidl, 1936
ツヤバチ亜科 (Alyssoninae) 1属2種
ニッポンツヤバチ Alysson cameroni  Yasumatsu et Masuda, 1933
ハクサンツヤバチ Alysson japonicus  Tsuneki, 1977 C
アワフキバチ亜科 (Gorytinae) 2属3種
ミスジアワフキバチ Gorytes tricinctus  (Pérez, 1905)
オオアワフキバチ Argogorytes mystaceus grandis  (Gussakovskij, 1933)
ニッポントゲアワフキバチ Argogorytes nipponis  Tsuneki, 1963 C
ハナダカバチ亜科 (Bembicinae) 1属1種
ニッポンハナダカバチ Bembix niponica  F.Smith, 1873
ハナダカバチモドキ亜科 (Stizinae) 2属2種
キアシハナダカバチモドキ Stizus pulcherrimus  (F.Smith, 1856) C
ヤマトスナハキバチ Bembecinus hungaricus japonicus  (Sosan, 1934)
フシダカバチ科 (Philanthidae) 1属5種
ツチスガリ亜科 (Cercerinae) 1属5種
アカアシツチスガリ Cerceris albofasciata  (Rossi, 1790)
ナミツチスガリ Cerceris hortivaga hortivaga  Kohl, 1880
マルモンツチスガリ Cerceris japonica  Ashmead, 1904
ヒメツチスガリ Cerceris carinalis  Pérez, 1905
キスジツチスガリ Cerceris arenaria yanoi  Tsuneki, 1971
ページトップ メイン